
Przestoje w działaniu urządzeń skutkują opóźnieniami w produkcji. Warto więc dbać o jakość i właściwy dobór środków smarnych, aby mogły bezawaryjnie pracować nawet w najcięższych warunkach. W artykule zapoznamy Was ze smarami, które używane są do konserwacji maszyn w gospodarstwach rolniczych.
Prawidłowe przygotowanie maszyn
Kluczowy wpływ na prawidłowe funkcjonowanie i bezawaryjność maszyn oraz pojazdów rolniczych ma prowadzenie gospodarki smarnej, polegającej na wyborze odpowiedniej jakości olejów i smarów oraz właściwym ich stosowaniu. Analiza kosztów związanych z utrzymaniem parku maszynowego prowadzi do wniosku, że im lepsza jakość smarowania, tym niższy całkowity koszt użytkowania maszyn. W związku z tym podstawowym krokiem w kierunku zwiększenia ich niezawodności jest wybór właściwych środków smarnych.
Funkcje smarów i ich postaci
Smary do maszyn rolniczych są złożonymi substancjami, które mają za zadanie możliwie duże ograniczenie tarcia między dwiema współpracującymi powierzchniami poruszającymi się względem siebie. Zastosowanie smaru w takich węzłach ma na celu utworzenie warstwy poślizgowej, która redukuje wzajemne mechaniczne oddziaływanie, czyli zmniejsza tarcie.
Smary występują w różnych postaciach, które zależą od ich zastosowania w danym podzespole maszyny. Możemy je ogólnie podzielić na stałe, półpłynne, płynne, a nawet gazowe czy aerozole. W każdej z tych form posiadają swoje właściwości chemiczne, które mają wpływ na sposób wykorzystania smaru.
Dlaczego smar jest śliski?
Smary do maszyn składają się z bazy, czyli substancji nośnej, zagęszczaczy, stabilizatorów i dodatków. Połączenie tych grup wpływa na lepkość smaru, jego olejochłonność, właściwości termiczne, higroskopijność oraz trwałość.
Produkcja smaru polega przede wszystkim na wchłonięciu oleju bazowego przez substancję żelującą, którą jest zagęszczacz. Proces ten nosi nazwę dyspersji prowadzącej do stworzenia jednolitej struktury z tych dwóch składników. Stworzoną w taki sposób bazę łączy się z dodatkami uszlachetniającymi na bazie polimerów (np. teflon) lub z innymi nieorganicznymi związkami chemicznymi (np. dwusiarczek molibdenu, grafit lub miedź).
Składniki smarów do maszyn rolniczych
Oleje bazowe:
są one podstawowym składnikiem smaru i stanowią 70-95 proc. jego zawartości. Ze względu na cechy i właściwości oleje można podzielić na:
- oleje mineralne na bazie ropy naftowej. Stanowią bazę do wytwarzania powszechnie używanych tanich smarów serwisowych,
- oleje syntetyczne, które powstają ze związków polialfaolefin (PAO). Zachowują dobre właściwości w niskich i wysokich temperaturach, posiadają mały współczynnik tarcia, długą żywotność i nie niszczą tworzyw sztucznych oraz gumy,
- oleje estrowe – gwarantują doskonałą smarowalność w bardzo szerokim zakresie temperatur. Źle oddziałują na gumę,
- oleje poliglikolowe, stosowane w przypadku kontaktu z gumami. Ich wadą jest wysoka higroskopijność,
- oleje fenyloeterowe, które zalecane są szczególnie do komponentów elektrycznych ze względu na ich stabilność termiczną i odporność na promieniowanie,
- oleje silikonowe – doskonała stabilność termiczna i antyutleniaczowa w szerokim zakresie temperatur. Ze względu na słabe właściwości smarne nie stosuje się ich na styku metal z metalem,
- oleje perfluorowe, które posiadają najlepszą z olejów stabilność termiczną, neutralność chemiczną i nie ulegają utlenianiu. Są odporne na wysokie temperatury oraz szkodliwe działanie związków chemicznych.
Dodatki uszlachetniające:
wpływają na konkretne zastosowanie samego smaru, gdyż powodują nie tylko zmniejszenie tarcia między pracującymi elementami, ale także stanowią ochronę antykorozyjną, odprowadzają ciepło lub absorbują wilgoć. Oprócz tego smar może czyścić powierzchnię roboczą przez wchłanianie zanieczyszczeń powstałych ze współpracujących części oraz uszczelniać przed zewnętrznymi zanieczyszczeniami.
Dodatki uszlachetniające występujące w smarach dzielimy na:
- antykorozyjne – powodujące neutralizację kwasów,
- przeciwzużyciowe – tworzą trwałą warstwę smarną na powierzchniach metalowych,
- wysokociśnieniowe EP – reagują z powierzchnią metalu tworząc nowe wiązania międzycząsteczkowe chroniące metal,
- przeciwutleniające – zmniejszają ilość kwasów poprzez absorpcję tlenu,
- inhibitory korozji – wytwarzają warstwę ochronną na powierzchni metalu,
- adhezyjne – polepszają przyczepność smaru,
- związki stałe: grafit, dwusiarczek molibdenu MoS2, politetrafluoroetylen (teflon), które separują stykające się powierzchnie, zmniejszając współczynnik tarcia i zwiększając odporność na obciążenia.
Zastosowanie smaru
Poprzez połączenie oleju bazowego z odpowiednimi dodatkami producenci tworzą gotowy produkt adresowany do miejsca i sposobu jego stosowania. Ważne są tu fizyczne czynniki, w jakich środek smarny ma pracować. Zalicza się do nich:
- miejsce zastosowania,
- obciążenia miejsca smarowania wskutek częstotliwości i czasu pracy, wibracji czy uderzeń,
- zakres temperatury pracy,
- częstotliwość uruchamiania,
- dokładność wykonania miejsca stycznego,
- sposób dozowania smaru,
- środowisko pracy (kontakt z wodą, innymi płynami, zapyleniem, glebą),
- rodzaj materiałów smarowanych (stal, mosiądz, guma, tworzywa sztuczne itp.),
- zakładany czas do wymiany elementów ruchomych.
Jaki samar stosować do maszyny rolniczej?
Omówione wyżej składniki smaru i zakładane czynniki środowiskowe jego pracy prowadzą do powstania gotowego produktu. Warto więc wiedzieć jakiego smaru używać do konkretnych części maszyny. Oto kilka podstawowych przykładów:
Smar miedziany
Stosujemy go do śrub, nakrętek, gwintów kolektorów wydechowych, świec żarowych, czyli wszędzie tam, gdzie występuje wysoka temperatura.
Przykład: smar miedziany wysokotemperaturowy 400 ml / TEGER – wysoko przyczepna pasta ochronna o maksymalnej zawartości stałych cząsteczek miedzi, antyutleniaczy i środków antykorozyjnych.
Smar teflonowy
Po wyschnięciu tworzy stałą warstwę, do której nie przylega kurz. Stosuje się go do zawiasów, linek sprzęgła i gazu, klem, mechanizmów ciernych, sworzni i przegubów. Nadaje się do gum, plastików, a nawet do drewna.
Przykład: smar syntetyczny penetrujący z teflonem PTFE 500ml / TEGER – znakomite właściwości penetracyjne. Smar syntetyczny z dodatkiem uszlachetniacza teflonowego PTFE posiada dużą odporność na nacisk oraz wysokie temperatury. Doskonałe właściwości penetrujące umożliwiają smarowanie ciasnych spasowań.
Smar silikonowy
Środek penetrująco-smarujący. Jego głównym składnikiem są silikony organiczne, co sprawia, że jest produktem hydrofobowym, więc sprzyja wypieraniu wody. Gdy środek zostanie naniesiony na powierzchnię, nośnik odparowuje, po czym tworzy się niezwykle cienka, a przy tym odporna na wodę, warstwa smaru.
Przykład: Smar silikonowy o podwyższonej lepkości 400 ml / TEGER – doskonały do metalu, szkła, ceramiki i tworzyw sztucznych. Tworzy cienką, bezbarwną powłokę smarującą eliminującą tarcie. Preparat posiada znakomite właściwości konserwujące oraz pielęgnujące. Nadaje połysk gotowym wyrobom gumowym, zapobiega także ich kruszeniu.
Smar grafitowy
Stosowany do przegubów kulowych, otwartych przekładni zębatych i ślimakowych, resorów przyczep, podwozi, łańcuchów.
Przykład: Smar RENOLIT MO2 5kg Fuchs – bardzo wysokiej jakości smar uniwersalny z grafitem oraz dwusiarczkiem molibdenu. Stosowany między innymi do wałów kardana.
Smar ceramiczny
Odporny na bardzo wysokie temperatury. Zastosowanie: gwinty układów wydechowych, miejsca narażone na działanie wysokiej temperatury.
Smar litowy
Dobrze chroni przed wilgocią, lepki, odporny na wstrząsy, słaba odporność na wysokie temperatury. Główne zastosowania: łożyska, tuleje, sworznie zawiasów,
Przykład: Smar HITEC-2 5kg Fuchs – uniwersalny smar na bazie mydła litowego przeznaczony do długookresowego smarowania. Bardzo odporny na starzenie, zarówno termicznie, jak i mechanicznie, odporny na obciążenia, łatwy w przetłaczaniu, wodoodporny. Zapewnia skuteczną ochronę przed korozją.
Smar aluminiowy
Polecany jest na styku aluminium-stal, nie powoduje korozji elektrolitycznej w kwaśnym środowisku.
Gdzie aplikować smar do maszyn rolniczych?
Producenci sprzętu rolniczego wyraźnie zaznaczają punkty obowiązkowego smarowania w swoich maszynach oraz to, jakim smarem należy tę czynność wykonać. Punkty smarowania to poza tulejkami także miejsca łożyskowania. Jednocześnie w technice rolniczej często występują łożyska zamknięte, które już na etapie produkcji wypełniane są smarem. Łożyska tego typu mają określony przez producenta maszyny czas działania, po którym należy je wymienić na nowe ze względu na utratę przez znajdujący się wewnątrz smar właściwości lub jego znaczący ubytek.
Pamiętajmy, że smarując łożyska, należy najpierw usunąć stary, zeschły smar, a dopiero po jego usunięciu aplikować świeży. Smarowanie to czynność łatwa, ale wymaga od nas systematyczności.